Tải bản đầy đủ - 0trang
Kể từ khi hình thành Civil law đã phát triển và ảnh hưởng ra

ngoài châu Âu với sự xâm chiếm mở rộng thuộc địa của các

nước tư bản phương tây. Do nhiều quốc gia Tây Âu như Pháp, Bỉ,

Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Italia có nhiều thược địa ở

các châu lục khác nên dòng họ pháp luật Civil law đã có điều

kiện thuận lợi để phát triển sang các châu lục khác. Ở các nươc

Đơng Dương nói chung và ở Việt Nam nói riêng chịu ảnh hưởng

của Civil law chủ yếu thông qua hệ thống pháp luật của nước

Pháp vì Việt Nam từng là thuộc địa của Pháp.

Pháp luật Pháp đã có những ảnh hưởng với quá trình xây

dựng và thực hiện pháp luật ở Việt Nam như sau:

Thứ nhất, ảnh hưởng của văn hoá pháp luật Pháp vào hoạt

động lập hiến ở Việt Nam. Vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX,

do ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản Pháp, đặc biệt là Bản

Tuyên ngôn Dân quyền và công dân quyền của nước Pháp 1789,

Hiến pháp 1791 và các bản Hiến pháp tiếp theo của Pháp, giới

trí thức Việt Nam đã tranh luận sôi nổi về việc xây dựng một

bản Hiến pháp cho Việt Nam. Sau khi Cách mạng Tháng 8 thành

công, mơ ước của người dân Việt Nam về một bản Hiến pháp

cho người dân Việt Nam đã có điều kiện biến thành hiện thực.

Chỉ sau một thời gian ngắn sau khi thành lập nước Việt Nam dân

chủ cộng hoà, dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bản

Hiến pháp 1946 đã được xây dựng. Đây là bản Hiến pháp kết

tinh được những tinh hoa của hiến pháp tư sản, đặc biệt là các

bản Hiến pháp đầu tiên của nước Cộng hoà Pháp.

Thứ hai, ảnh hưởng của pháp luật Pháp với việc xây dựng và

thực hiện các bộ luật dân sự ở Việt Nam. Trong thời thực dân

Pháp đô hộ, dưới sự ảnh hưởng của Bộ luật Dân sự Napoleon



1804, một số Bộ luật Dân sự Việt Nam đã được ban hành như:

Bộ luật Dân sự giản yếu của Nam Kỳ được ban hành năm 1884;

Bộ luật Dân sự Bắc Kỳ được ban hành năm 1931; Bộ luật Dân sự

Trung Kỳ được ban hành năm 1936. Sau Cách mạng Tháng 8

năm 1945, trong điều kiện chưa xây dựng được các Bộ luật mới,

Sắc lệnh ngày 10/10/1945 đã cho phép áp dụng các luật lệ của

chế độ cũ, trừ những điều khoản trái với nền độc lập tự do của

nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

Ngay cả đến sau này, khi đất nước đã hoàn toàn dành được

độc lập và trên con đường đổi mới phát triển thì pháp luật dân

sự của Việt Nam vẫn tiếp thu những giái trị tinh túy của pháp

luật châu Âu lục địa nói chung và của nước Pháp nói riêng. Tiêu

biểu đó là Bộ luật Dân sự 2005 được xây dựng trên tinh thần hội

nhập quốc tế, tiếp thu nhiều tư tưởng pháp luật lục địa châu Âu

(Pháp, Đức) nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hoá truyền thống

của đời sống dân sự Việt Nam.

Thứ ba, ảnh hưởng của hệ thống tổ chức toà án Pháp đối với

Việt Nam. Trước khi người Pháp đặt ách đơ hộ, hệ thống tồ án ở

Việt Nam được xây dựng theo mơ hình tồ án phong kiến, ở đó

khơng có sự tách biệt giữa cơ quan hành chính và cơ quan tư

pháp, các quan cai trị đầu hạt đồng thời là các quan xét xử.

Khi thực dân Pháp đặt ách đơ hộ lên Việt Nam, bên cạnh các

tồ án của người Việt xây dựng theo mơ hình tồ án phong kiến

để xét xử người Việt, người Pháp đã thành lập thêm hệ thống

tồ án Pháp xây dựng theo mơ hình tồ án tư sản để xét xử

cơng dân Pháp và cơng dân nước ngồi kể cả người Việt đã

nhập quốc tịch Pháp. Các toà án Pháp được xây dựng trong thời

kỳ này hoàn toàn là những toà án theo mơ hình tồ án hiện đại.



Đó là đảm bảo ngun tắc tư pháp tách khỏi hành chính thành

một ngành độc lập, khơng một quan cai trị hành chính nào đồng

thời có thể là thẩm phán. Các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử

được tách biệt và độc lập với nhau. Ngun tắc mọi cơng dân

bình đẳng trước pháp luật được thiết lập, quyền được bào chữa

của các bị cáo được đảm bảo. Nhờ hệ thống toà án này du nhập

vào Việt Nam, mơ hình tồ án tư sản đã có ảnh nhất định đến tư

duy tố tụng và cách thức tổ chức hệ thống toà án cho người Việt

Nam. Và một hệ thống toà án như vậy đã nhanh chóng được

thiết lập sau cách mạng tháng 8/1945 khi Việt Nam đã giành

được độc lập.

Thứ tư, ảnh hưởng của các cơ quan đại diện dân chúng

trong thời Pháp thuộc đến ý tưởng tổ chức Quốc hội và Hội đồng

nhân dân các cấp sau khi Việt Nam giành được độc lập. Trong

thời kỳ người Pháp đô hộ Việt Nam, một hệ thống cơ quan đại

diện dân chúng được thành lập như: “Hội đồng quản hạt Nam

Kỳ”; “Uỷ ban tư vấn kỳ hào Bắc Kỳ”; “Viện tư vấn bản xứ Bắc

Kỳ”. Ngoài các cơ quan đại diện cho dân chúng ở cấp Kỳ còn có

cơ quan đại diện cho dân chúng ở cấp tỉnh và thành phố như:

“Hội đồng quận” ở Nam Kỳ; “Uỷ ban tư vấn bản xứ hành tỉnh” ở

Bắc kỳ; “Hội đồng hàng tỉnh” ở Trung Kỳ. Bên cạnh đó các cơ

quan đại diện dân chúng cũng được thành lập tại các thành phố

Sài Gòn, Hà Nội, Hải Phòng.

Các cơ quan đại diện dân chúng trong thời kỳ Pháp thuộc

phần lớn chỉ mang tính chất hình thức vì chỉ có tầng lớp kỳ hào

mới được tham gia bầu cử và ứng cử vào các cơ quan đại diện.

Vai trò của các cơ quan đại diện lúc này rất hạn chế vì chỉ có

thẩm quyền tư vấn. Các kiến nghị của các cơ quan đại diện chỉ



được thực hiện khi được sự đồng ý của đại diện Chính phủ bảo

hộ.

Mặc dù Thiết chế cơ quan đại diện dân chúng do pháp xây

dựng còn nhiều hạn chế, nhưng nó cũng đã có ảnh hưởng nhất

định đến tư duy tổ chức bộ máy nhà nước hiện đại theo hướng

càng ngày càng dân chủ hơn ở Việt Nam. Sau Cách mạng tháng

8 năm 1945, nước nhà đã giành được độc lập, những kinh

nghiệm dù rất hạn chế của các cơ quan đại diện dân chúng

trong thời Pháp thuộc đã giúp cho người dân Việt Nam tổ chức

Quốc hội và Hội đồng nhân dân là hệ thống cơ quan dân cử thực

sự dân chủ của mình.

2. Một số điểm tương đồng giữa hệ thống pháp luật Việt

Nam với hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law

Dưới sự ảnh hưởng của pháp luật Pháp - một đại diện điển

hình của dòng họ pháp luật Civil Law trong thời kì thuộc địa

cũng như quá trình tiếp thu những giá trị tinh hoa của pháp luật

Pháp nói riêng cũng như những quan điểm tiến bộ, như những

sự phù hợp của Civil Law nói riêng trong quá trình xây dựng và

hồn thiện pháp luật của Việt nam từ khi dành độc lập đến nay,

vì vậy mà hệ thống pháp luật Việt nam có một số điểm tương

đồng với hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law. Một số

điểm tương đồng đó là:

Thứ nhất, cũng giống như các hệ thống pháp luật thuộc

dòng họ Civil Law, hệ thống pháp luật Việt nam cũng coi trọng

lý luận pháp luật. Các bộ luật ở Việt Nam thường đi từ cái chung

đến cái riêng. Phần chung làm cơ sở cho phần riêng và được

xây dựng theo tư duy logic từ cái khái quát đến cái cụ thể, từ cái



chung đến cái riêng, từ cái trừu tượng đến cái hữu hình, từ

nguyên tắc chung đến các tình huống cụ thể , từ lý luận đến

thực tiễn. Điều này chúng ta có thể thấy rõ trong Bộ luật hình sự

Và Bộ luật dân sự của Việt Nam. Ngày nay khi Việt Nam đang

xây dựng nhà nước theo con đường Xã hội chủ nghĩa lấy chủ

nghĩa Mác – Lê nin là nền tảng tư tưởng thì vấn đề coi trọng lý

luận trong mọi vấn đề luôn được đề cao, ngay cả trong lĩnh vực

xây dựng pháp luật cũng vậy.

Thứ hai, hệ thống pháp luật của việt nam cũng có trình độ

hệ thống hóa, pháp điển hóa cao. Điều này được thể hiện ở việc

chúng ta đã xây dựng được nhiều bộ luật khác nhau cũng như

ban hành nhiều luật,…nhờ việc ban hành nhiều Bộ luật, luật với

các quy phạm pháp luật cụ thể, rõ ràng đã làm cho việc áp

dụng pháp luật trở nên dễ ràng hơn. Có thể áp dụng trực tiếp cá

quy phạm pháp luật trong các Bộ luật cũng như Luật vào điều

chỉnh các quan hệ xã hội mà không cần phải thông qua văn bản

pháp luật trung gian như nghị định hoặc thông tư hướng dẫn thi

hành. Tuy nhiên thì trình độ pháp điển hóa ở Việt Nam vẫn còn

chưa thực sự đạt được nhiều thành tựu, nhiều quy định của

pháp luật vẫ chưa thực sự rõ ràng dẫn đến tình trạng còn phải

ban hành nhiều văn bản để hướng dẫn thi hành.

Thứ ba, sự tương đồng về nguồn của hệ thống pháp luật.

Cũng như các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law,

nguồn quan trọng nhất của hệ thống pháp luật Việt Nam cũng

là nguồn pháp luật thành văn. Các nguồn khác như tập quán

pháp, tiền



lệ pháp chỉ là những



nguồn bổ sung cho nguồn



pháp luật thành văn. Mặc dù hiện nay chúng ta đã thừa nhận án

lệ và đã công bố một số bản án lệ nhưng án lệ của Việt Nam